Afrocentrisme in stijl is bezig met een opmars

Negen jaar geleden ging ik voor het eerst naar Accra, de hoofdstad van Ghana. Ik werd overwhelmed door het gebruik van kleur en vorm in kleding: wat een weelde! Eenmaal gesetteld zag ik dat de kleur en print vooral gedragen werden tijdens culturele en religieuze aangelegenheden. Daarentegen heerste er op straat, op kantoor en op school het westerse uniform en de westerse rok/broek. De afgelopen jaren is er echter veel veranderd; tijdens mijn laatste verblijf in Accra in maart van dit jaar zag ik African print op straat, de universiteit en in kantoor setting: What a change! Kwame, een creatieve vriend van me, vertelde dat de overheid enkele jaren geleden ‘African wear friday’ heeft geïntroduceerd om de cultural heritage te beschermen en om de lokale textielindustrie te promoten. Als stijlantropoloog was dat voor mij direct aanleiding voor onderzoek.

Kleding en identiteit

Kleding vervult een belangrijke rol in het dagelijkse leven. Kleding geëvolueerd tot een instrument waarmee we onze (culturele) identiteit uitdragen en onze plek in de samenleving[1] claimen. Wie aan kleding en stijl op het Afrikaanse continent denkt, associeert dit waarschijnlijk direct aan de bekende ‘African print’; Prachtige kleurrijke, rijkbedrukte waxprints. Prints die erg populair zijn in West en Centraal Afrikaanse gemeenschappen. Vrouwen kopen ‘yards’ en maken er met een lokale kleermaker een eigen outfit van. Het Nederlandse textielbedrijf Vlisco is op die manier al eeuwenlang populair in die regio. Zo populair dat men de stoffen kenmerkt als ‘African print’, terwijl ontwerp en de productie veelal in Nederland plaats vindt.

Vlisco vs. lokale stoffen

Vlisco is in 1846 in Helmond (Noord-Brabant) opgericht. Aan het eind van de 19e eeuw zette Vlisco haar eerste stoffen, die ze hadden geproduceerd in Indonesië, af in West-Afrika. In 1960 is de levering gestegen tot 34 miljoen yards (ruim 31 miljoen meter) wax. Volgens het bedrijf zelf ligt de basis van het succes in het halffabricaat: het product is ontworpen en gemaakt in Helmond, maar krijgt lokaal betekenis door de marktkoopvrouwen en tussenhandelaren die de stof verkopen (Aarts, J., 2012[1]). In West-Afrika maakt men zelf ook stoffen, veelal van katoen. Diverse stoffen die voorheen niet heel veel gedragen werd door de jeugd in steden, maar tegenwoordig erg populair aan het worden is (onder wie het kan betalen). Zo kent de Ashanti tribe in Ghana zware, handgeweven Kente, de Akans maken Batik in Cape Coast, Yoruba vrouwen in Nigeria maken Adire en de mannen Aso-Oke. Tie & dye uit Sierra Leone is lokaal bekend als Gara.

Door de import van Vlisco, (goedkope) Aziatische African print én bulk van tweede- en derdehands kleding uit Europa, is het lastig voor lokale textielwerkers om een inkomen te genereren; het aanbod uit Nederland en Azië is omvangrijk en stukken goedkoper dan hetgeen de mensen daar maken. Deze ambacht en tradities van het weven, verven en bedrukken van stof is daardoor sterk zal afgenomen en dreigt zelfs uit te sterven. Het is lastig concurreren: Zes yards Vlisco (waar je een rok, top en wrapper of head wrap van kan maken) kost ongeveer 80 Euro, een Aziatische namaak 15 Euro en kan je op de markt tweedehands kleding komen voor 1 Euro. Zes yards lokaal geweven Kente kost al snel 200 Euro.

Afrocentrisme in stijl

Er is hoop, genaamd Afrocentrisme. Een beweging die ik sinds twee jaar steeds breder zie, zowel op straat als digitaal op bijvoorbeeld Instagram. Afrocentrisme is volgens Professor, auteur en activist Maulana Karenga een gedachtengoed. Het is een politieke, culturele en ideologische beweging waarbij een Afrikaanse identiteit centraal staat[2]. De beweging draait echt om actie; het adresseert sociale vraagstukken, houdt zich bezig met werken in de gemeenschap, politieke actie en economische ontwikkeling. Het dragen van lokaal gemaakte kleding is een combinatie van economische actie en een manier om trots uit te drukken; trots voor het hebben van een ‘African heritage’- een gegeven waar men eeuwenlang (dankzij het Eurocentrisme[3]) niet altijd trots op was.

Bronnen

[1] Aarts, J. (2012) Vlisco. WBOOKS, ArtEZ Press.

[2] http://interesting-africa-facts.com/African-Garb/Afrocentric-Clothes.html

[3] Het centraal stellen van de westerse/europese samenleving en het projecteren van westerse/europese waarden en normen op andere samenlevingen.